Jaka jest różnica pomiędzy zrzeczeniem się dziedziczenia a odrzuceniem spadku?

„Panie Mecenasie, mimo usilnych starań z mojej strony, nie jestem w stanie wpłynąć na moją mamę, która wciąż się zadłuża. Wczoraj dowiedziałam się, że w ostatnim czasie zaciągnęła przynajmniej kilkanaście pożyczek, które przestała spłacać. Obawiam się, że po śmierci mamy zostanie mi tylko mnóstwo długów do spłaty. Czy istnieje możliwość odrzucenia spadku po mamie już teraz, aby nie mieć problemów w przyszłości”?

Z wyżej wskazanym pytaniem zwróciła się do nas Pani Jadwiga, która obawia się ewentualnej odpowiedzialności za długi swojej matki. Odpowiadając na pytanie Klientki, wskazać należy, że złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku za życia spadkodawcy jest nieskuteczne. Niemniej jednak istnieje możliwość zawarcia umowy, mocą której potencjalny spadkobierca zrzeka się dziedziczenia ustawowego po swym spadkodawcy, co wynika z art. 1048 k.c.. Umowę tę zawierają – z jednej strony – potencjalny spadkobierca ustawowy, z drugiej zaś strony – jego przyszły spadkodawca. Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia może być zawarta tylko, kiedy zarówno spadkodawca, jak i jego potencjalny spadkobierca ustawowy żyją. W roli zrzekającego się może wystąpić każda osoba należąca do kręgu spadkobierców ustawowych danego spadkodawcy, a nie tylko osoba, która w istniejących okolicznościach ma szansę dziedziczenia ustawowego po tym spadkodawcy.

Należy jednak pamiętać, że zrzeczenie się obejmuje jedynie dziedziczenie ustawowe. Zrzekający się może bowiem dziedziczyć na podstawie testamentu sporządzonego zarówno przed zrzeczeniem, jak i po zrzeczeniu się dziedziczenia. Może również stać się zapisobiercą testamentowym.

Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia musi być dla swojej ważności zawarta w formie aktu notarialnego.

Zgodnie z art. 1049 k.c. umowa o zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się. Strony umowy mogą jednak ograniczyć skutki zrzeczenia się do osoby zrzekającego się spadkobiercy, wyłączając działanie zrzeczenia się względem zstępnych zrzekającego się. Wyłączenie takie z reguły obejmuje wszystkich zstępnych zrzekającego się.

Co istotne, zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono. Umowa powinna być zawarta również w formie aktu notarialnego.