Dziedziczenie spadku po bezdzietnym małżeństwie – co komu przypada i w jakim udziale?

Panie Mecenasie, jesteśmy małżeństwem od ponad 20 lat. Nie mamy dzieci. W ostatnim czasie spotkałam się z artykułem w gazecie, z którego wynikało, że w sytuacji gdy któreś z nas umrze, do dziedziczenia powołana zostanie również nasza rodzina. Czy to prawda? Jeśli tak, jak zabezpieczyć interesy drugiego małżonka?

Odpowiadając na pytanie naszej klientki wskazać należy, iż zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) jeżeli małżonkowie nie mają dzieci, a jedno z nich umiera, do spadku powołany jest małżonek oraz rodzice zmarłego. Małżonek dziedziczy wówczas połowę spadku po zmarłym, a każde z rodziców odpowiednio po ¼. Jeżeli rodzice nie żyją, ich udział przypada rodzeństwu zmarłego w częściach równych, a jeżeli któreś z rodzeństwa nie żyje, wówczas udział ten przypada jego zstępnym. Dopiero w przypadku braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy. W konsekwencji niejednokrotnie dochodzi do sytuacji kiedy to małżonek musi niejako oddać rodzicom lub rodzeństwu swojego męża bądź żony połowę majątku zmarłego, która niejednokrotnie została wypracowana wspólnie przez małżonków.

Aby uniknąć powyższej sytuacji, każde z małżonków może sporządzić testament, w którym to do całości spadku powoła drugiego małżonka.

W tym miejscu należy odpowiedzieć również na pytanie, czy w przypadku sporządzenia testamentu rodzice lub rodzeństwo mają prawo do domagania się zapłaty na ich rzecz zachowku?

Otóż zgodnie z przepisami k.c., prawo do zachowku przysługuje dzieciom, małżonkowi oraz rodzeństwu spadkodawcy. Co za tym idzie, jeśli dana osoba powoła do całości spadku swojego małżonka to rodzice zmarłego małżonka będą mieli prawo do dochodzenia zapłaty zachowku od spadkobiercy testamentowego, tj. drugiego małżonka. Jeśli jednak rodzice spadkodawcy nie dożyli jego śmierci, a powołanym do spadku jest na podstawie testamentu jedynie małżonek, wówczas rodzeństwo spadkodawcy nie będzie miało prawa do dochodzenia zapłaty zachowku na ich rzecz.