Separacja – jako alternatywa dla rozwodu.

W pracy prawnika specjalizującego się w sprawach rodzinnych, najczęściej pojawiają się Klienci, którzy są zdecydowani i zdeterminowani na rozwód. Grono nielicznych reprezentują natomiast Ci, którzy są zainteresowani inną formą regulacji prawnej sytuacji rodzinnej po rozpadzie więzi małżeńskich, jaką jest separacja.

W paru słowach postaramy się wyjaśnić na czym polega różnica między separacją a rozwodem i skąd wynika  zdecydowanie mniejsze zainteresowanie separacją wobec rozwodu.

Separacja stanowi niewątpliwie alternatywę dla małżonków, którzy się nie chcą rozwodzić, ale których związek nie funkcjonuje prawidłowo. W przypadku orzeczenia rozwodu sąd ustala czy między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Warunkiem zaś separacji jest wystąpienie tylko zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. W związku z tym nie ma wymogu jego trwałości, a co za tym idzie, są widoki na przyszłość, że sytuacja między stronami może ulec zmianie.

Rozkład pożycia małżeńskiego staje się zupełny, gdy nie istnieją między małżonkami więzi uczuciowe, gospodarcze i fizyczne. Gdy jednak przy zupełnym braku więzi duchowej i fizycznej pozostały pewne elementy więzi gospodarczej, rozkład pożycia może być mimo to uznany za zupełny, jeśli utrzymanie elementów więzi gospodarczej zostało wywołane szczególnymi okolicznościami.

Co ważne separacja nie może zostać orzeczona, jeśli w jej wyniku doszłoby do naruszenia dobra małoletnich dzieci lub gdy jej orzeczenie godziłoby w normy współżycia społecznego, np. w sytuacji, gdy jeden z małżonków jest poważnie chory.

Jeżeli w związku są małoletnie dzieci, wówczas sąd obligatoryjnie musi ustalić i wyrzec odnośnie władzy rodzicielskiej, kontaktów i alimentów na ich rzecz. Te same kwestie  regulowane są również każdorazowo w wyroku rozwodowy.

Separacja, tak jak rozwód może zostać orzeczona z winy jednego ze współmałżonków, a w sytuacji zgodnego wniosku stron, sąd może zaniechać orzekania o winie. Z orzeczeniem winy jednego z małżonków wiąże się obowiązek alimentacyjny między nimi.

Separacji może żądać małżonek wyłącznie winny rozkładowi małżeństwa, co przy rozwodzie wykluczają przepisy kodeksu rodzinnego.

Orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej, małżonek nie dziedziczy po drugim małżonku na podstawie ustawy, traci też prawo do zachowku. Konsekwencją ustania wspólności majątkowej małżeńskiej na skutek orzeczenia separacji jest dopuszczalność podziału majątku wspólnego przez małżonków pozostających w separacji. W odróżnieniu od sytuacji rozwiedzionych małżonków, w wyniku orzeczenia separacji małżonek, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, nie może powrócić do nazwiska, które nosił przed jego zawarciem.

Zarówno w postępowaniu o rozwód, jak o separację sąd ma możliwość skierowania stron do mediacji, celem wypracowania ugodowych rozwiązań w ewentualnych kwestiach spornych, takich jak kontakty z dziećmi, sprawowanie władzy rodzicielskiej czy alimentów.

Pozew o separację należy wnieść tak samo jak w przypadku pozwu o rozwód, do sądu okręgowego, który jest właściwy ze względu na ostatnie wspólne miejsce zamieszkania małżonków, w przypadku gdy jedno z nich jeszcze stale przebywa w tym okręgu. W przypadku, gdy każdy z małżonków mieszka w innym miejscu właściwy będzie sąd okręgowy miejsca zamieszkania strony pozwanej. Jeżeli nie da się ustalić tego miejsca zamieszkania strony pozwanej to właściwy będzie sąd miejsca zamieszkania powoda.

Sprawa o separację na zgodny wniosek małżonków to koszt związany z opłatą sądową w wysokości 100 zł, zaś gdy ma ona mieć charakter sporny to opłata wynosi 600 zł.

Często w odpowiedzi na pozew o separację drugi z małżonków wnosi o orzeczenie rozwodu. W tym zakresie ustawodawca przewidział reguły, które powinien zastosować sąd. Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia rozwodu i jest to uzasadnione okolicznościami sprawy – sąd orzeka rozwód, jako roszczenie bardziej daleko idące w swoich konsekwencjach. Brak możliwości orzeczenia rozwodu w danej sprawie skutkuje natomiast tym, że sąd orzeka separację , oczywiście jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami danej sprawy.