Tego już nie gwarantuję! Klauzule niedozwolone w gwarancji.

Pan Krzysztof zamierzał kupić do domu komplet mebli kuchennych od przedsiębiorcy, Pana Piotra. Oprócz atrakcyjnej ceny zestawu jego uwagę zwrócił fakt długiej gwarancji udzielanej na meble przez ich sprzedawcę. Pan Krzysztof na stronie internetowej sprzedawcy znalazł warunki gwarancji, które już na pierwszy rzut oka wzbudziły jego zaniepokojenie. Ich zapisy wydały się kupującemu jednostronne i w istocie bardzo utrudniające skorzystanie z uprawnienia gwarancji. Czy zapisy takie są obojętne z punktu widzenia przepisów prawa?

Gwarancja stanowi jedną z najpowszechniejszych i najczęstszych instytucji występujących w obrocie prawnym. Jest ona, obok rękojmi przy sprzedaży, podstawowym uprawnieniem jakie przysługiwać może podmiotom dokonującym pomiędzy sobą czynności prawnych polegających na sprzedaży określonych rzeczy, niezależnie od tego czy jest to obrót profesjonalny (gdzie obie strony są przedsiębiorcami) czy też konsumencki (np. umowa sprzedaży zawarta pomiędzy przedsiębiorcą, a konsumentem). Instytucja gwarancji uregulowana została w art. 577 i nast. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 459 z późn. zm.). W odróżnieniu od rękojmi przy sprzedaży gwarancja ma charakter uprawnienia „dobrowolnego”, a więc to jedynie od sprzedawcy (gwaranta) zależy, czy umożliwi kupującemu skorzystanie z uprawnień przysługujących z gwarancji. Co bardzo istotne i warte podkreślenia, zgodnie z art. 579 § 1 k.c. kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji. Udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. O ile na gruncie obrotu profesjonalnego, a więc pomiędzy dwoma przedsiębiorcami mówić można o pełnej dowolności określania warunków korzystania z gwarancji przez uprawnionego, o tyle w ramach transakcji zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą, a konsumentem należy mieć na uwadze zakaz stosowania przez przedsiębiorcę klauzul abuzywnych (niedozwolonych).

Art. 385¹ k.c. reguluje problematykę niedozwolonych klauzul umownych. Zgodnie z tym przepisem postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Biorąc pod uwagę sposób ustanowienia gwarancji, a więc ustanawianie jej w formie jednostronnego oświadczenia gwaranta (lub też w drodze reklamy) należy uznać, że powyższy przepis art. 385¹ k.c. odnosi się również do postanowień samej gwarancji. Okoliczność ta w sposób znaczący ogranicza swobodę działania gwaranta będącego przedsiębiorcą, który co do zasady dokonuje czynności prawnych nie tylko z innymi przedsiębiorcami, ale też konsumentami. Na podstawie tego przepisu zobligowany jest on do takiego sformułowania zapisów gwarancji, aby z jednej strony miały one jak najbardziej uniwersalny charakter, a z drugiej strony nie miały charakteru klauzul niedozwolonych. Występuje tutaj problem w większości nie istniejący na gruncie formułowania zapisów umów czy innego rodzaju zobowiązań umownych. Co do zasady, zawierając umowę strony dostosowują jej zapisy do swoich potrzeb, zgodnie z zasadą swobody umów. Nawet umowy adhezyjne (do których można przystąpić, w zasadzie bez negocjacji ich treści – np. abonament telefonii komórkowej) tworzone są w różnych wersjach w zależności od planowanego rodzaju kontrahentów, którzy mają do nich przystąpić (przedsiębiorcy lub konsumenci). Na gruncie gwarancji swoboda taka nie występuje. W obrocie nie występują odrębne gwarancje kierowane przez gwaranta będącego przedsiębiorcą do innych przedsiębiorców, a odrębne do kontrahentów będących konsumentami. Tym samym przedsiębiorca będący gwarantem nie może w swym oświadczeniu gwarancyjnym zawrzeć rygorystycznych zapisów, które potencjalnie mogłyby zostać uznane za klauzule niedozwolone, a które z drugiej strony byłyby zapisami uzasadnionymi z punktu widzenia rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca będący jednocześnie gwarantem zobowiązany jest zatem do zachowania szczególnej ostrożności w formułowaniu oświadczenia gwarancyjnego, albowiem nie może ono zawierać postanowień umownych uznanych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za klauzule abuzywne. Zwrócić należy uwagę na obiektywną trudność realizacji takiego obowiązku związaną z ogromną ilością postanowień znajdujących się w Rejestrze klauzul niedozwolonych prowadzonym przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Z drugiej jednak strony stosowanie względem gwarancji zapisu art. 385¹ k.c. wzmacnia ochronę konsumenta, który zyskuje dodatkowy poziom ochrony swoich interesów w ramach dokonywania czynności prawnych z przedsiębiorcami.