Okazałeś rażącą niewdzięczność, odwołuję darowiznę!

Panie Mecenasie, w okresie wakacji darowałam synowi znaczną kwotę pieniędzy. Syn obiecywał, że będzie wspierał mnie w chorobie oraz zapewni mi dach nad głową. Niestety, jak tylko otrzymał pieniądze, nasze kontakty zostały zerwane. Syn zmienił numer telefonu, przestał mnie odwiedzać, mimo że w przeszłości robił to bardzo często. Czy mogę domagać się zwrotu darowanych mu środków?

Zgodnie z art. 898 § 1 k.c. darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Podstawową przesłanką odwołania darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowanego zasadniczo bezpośrednio dotycząca darczyńcy. Uznaje się jednak, że postępowanie obdarowanego sprzeczne z normami moralnymi może bezpośrednio dotyczyć darczyńcy, wypełniając ustawowe przesłanki rażącej niewdzięczności – jeśli dotyczy norm powszechnie respektowanych. Rażąca niewdzięczność może się przejawiać zarówno przez działania, jak i zaniechania, np. w spełnienia obowiązków obciążających obdarowanego, krzywdzących darczyńcę (por. L. Stecki, w: SPP, t. 7, 2011, s. 355; wyr. SN z 22.3.2001 r., V CKN 1599/00, Legalis).

Na gruncie prawa polskiego katalog tych zachowań, które winny być zakwalifikowane jako rażąca niewdzięczność, jest otwarty. Oznacza to, iż należy sięgnąć do dorobku orzeczniczego, aby ocenić czy dane zachowanie pozwala na odwołanie darowizny. Każda sprawa jest bowiem oceniania indywidualnie. Jako rażącą niewdzięczność należy określić popełnienie przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu darczyńcy, jak również popełnienie przestępstw o charakterze majątkowym. Również postępowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w stosunku do darczyńcy będzie uzasadniać odwołanie darowizny. Zatem, uporczywe nierealizowanie obowiązków rodzinnych, brak pomocy w chorobie, zaniedbanie osoby starszej będzie mogło być uznane za rażącą niewdzięczność. Trzeba pamiętać, iż na gruncie prawa polskiego mowa jest o rażącej niewdzięczności, zatem wymagane jest aby postępowanie obdarowanego było nie tylko niewdzięczne, lecz także rażące.

Przepis art. 900 k.c. określa formę oświadczenia dla odwołania darowizny, przewidując wymóg złożenia oświadczenia w formie pisemnej. Stosownie do art. 73 § 1 k.c. jest to forma zastrzeżona pod rygorem dla celów dowodowych (ad probationem). Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył.

Obdarowany, który otrzymał oświadczenie o odwołaniu darowizny, powinien zwrócić przedmiot darowizny darczyńcy. Jeśli tego nie uczyni, darczyńca powinien wystąpić na drogę postępowania sądowego. Oczywiście obdarowany w ramach postępowania sądowego może kwestionować skuteczność odwołania darowizny.

Należy pamiętać, iż darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.