Nierówne udziały w majątku wspólnym

W praktyce Kancelarii Radcy Prawnego często spotykamy się ze sprawami o podział majątku wspólnego. W ostatnim czasie do Kancelarii zgłosiła się Klientka z pytaniem o możliwość nierównego podziału majątku wspólnego z byłym mężem – w jakiej sytuacji możliwym jest ustalenie przez Sąd nierównych udziałów w majątku wspólnym?

Co do zasady, po ustaniu wspólności majątkowej (np. wskutek orzeczenia rozwodu czy ogłoszenia upadłości przez jednego z małżonków, unieważnienia małżeństwa, separacji) oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Po śmierci małżonka, udział zmarłego w majątku wspólnym przypada jego spadkobiercom. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Wniosek ten może być rozpoznany przez Sąd w ramach postępowania o podział majątku wspólnego i tylko na żądanie uprawnionego, tj. każdego z małżonków (istnieje możliwość ustalenia nierównych udziałów także w razie śmierci drugiego z małżonków, kierując żądanie przeciwko jego spadkobiercom).

Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym

Aby Sąd ustalił nierówne udziały w majątku wspólnym, należy spełnić łącznie dwie przesłanki: przyczynienie się małżonków do powstania majątku wspólnego w nierównym stopniu oraz istnienie tzw. ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów. Należy pamiętać, że ustalenie nierównych udziałów może obejmować tylko cały majątek, tj. małżonek nie może wystąpić z takim wnioskiem tylko co do niektórych składników majątku wspólnego.

Przy ocenie stopnia przyczyniania się do majątku wspólnego wyliczenia czysto rachunkowe mają pomniejsze znaczenie. Często bowiem zdarza się, że jeden z małżonków podejmuje pracę zawodową a drugi z małżonków zajmuje się prowadzeniem domu i opieką nad dziećmi. Nie oznacza to, że stopień przyczynienia małżonków do powstania majątku wspólnego jest różny, gdyż chodzi o całokształt starań każdego z małżonków o założoną rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb. Znaczenie ma także to, jaki użytek robią małżonkowie z dochodów, a także czy należycie nim gospodarują i nie trwonią go.

Drugą kolejną przesłanką dla ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym proporcjonalnie do stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do jego powstania jest wykazanie, że za takim rozstrzygnięciem przemawiają ważne powody, oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Oznaczać to będzie sytuację, kiedy otrzymanie przez jednego z małżonków korzyści z majątku wspólnego do powstania którego się nie przyczynił, będzie sprzeczne z tymi zasadami. W przepisach prawa nie istnieje definicja „ważnych powodów”, dlatego ustalane są one osobno na gruncie danej sprawy. Jako przykład można tutaj wskazać naganne postępowanie małżonka i rażące lub uporczywe nie przyczynianie się do powstania majątku wspólnego. Ważnym powodem do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym może być także porzucenie przez małżonka rodziny i brak dalszego zainteresowania jej losami. Wskazuje się także, że ważnym powodem może być długotrwała separacja faktyczna małżonków, tj. pozostawanie w rozłączeniu (zwłaszcza jeżeli oboje małżonkowie wyrażają na nią zgodę), podczas której oboje z małżonków prowadzą osobne gospodarstwa domowe i „dorabiają się” niejako na własny rachunek.

Nierówne udziały w majątku wspólnym – orzecznictwo

Orzeczenie w przedmiocie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym zazwyczaj następuje w ramach postępowania o podział majątku wspólnego. Dopuszcza się jednak możliwość wystąpienia z takim wnioskiem jeszcze przed wszczęciem postępowania, co stwarza jasność w przypadku przyszłych rozliczeń. Nie jest natomiast dopuszczalne wystąpienie z takim wnioskiem po uprawomocnieniu się orzeczenia w przedmiocie podziału majątku wspólnego.