Wyjawienie majątku dłużnika – co warto wiedzieć?

Pan Wojciech od ponad roku stara się odzyskać środki pieniężne należne mu od nierzetelnego kontrahenta, na rzecz którego wykonał usługę, ale nie otrzymał zapłaty. Panu Wojciechowi udało się uzyskać prawomocny i wykonalny nakaz zapłaty, a nawet wszcząć postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi. Pomimo szeregu czynności egzekucyjnych podjętych przez komornika sądowego przeciwko dłużnikowi, w toku postępowania egzekucyjnego nie udało się zająć jakiegokolwiek majątku dłużnika. Dla Pana Wojciecha jest to sytuacja zaskakująca, albowiem widział jak dłużnik chwalił się swoim majątkiem w mediach społecznościowych. Pan Wojciech obawiając się, że wszczęte przez niego postępowanie egzekucyjne będzie nieskuteczne zastanawia się, jakby mógł skłonić dłużnika do wskazania należącego do niego majątku.

Odpowiadając na wątpliwości Pana Wojciecha należy wskazać, że rozwiązaniem z którego może on skorzystać jest instytucja wyjawienia majątku przez dłużnika. Procedura ta została uregulowana w art. 913 i następnych Kodeksu postępowania cywilnego. Umożliwia ona wezwanie dłużnika do złożenia przez niego, pod rygorem odpowiedzialności karnej, informacji o posiadanym przez siebie majątku, w tym m.in. źródłach swojego utrzymania, ruchomościach, nieruchomościach czy innego rodzaju aktywach, które m.in. mogą zostać zajęte w toku postępowania egzekucyjnego.

Zgodnie z art. 913 § 1 k.p.c. jeżeli zajęty w egzekucji majątek dłużnika nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych należności lub jeżeli wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swej należności, może on żądać zobowiązania dłużnika do złożenia wykazu majątku z wymienieniem rzeczy i miejsca, gdzie się znajdują, przypadających mu wierzytelności i innych praw majątkowych lub informacji o odpłatnych i nieodpłatnych czynnościach prawnych, których przedmiotem jest rzecz lub prawo o wartości przekraczającej w dniu dokonania tych czynności wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę, dokonanych na rzecz osób trzecich, w pięcioletnim okresie poprzedzającym wszczęcie egzekucji, w wyniku których stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności, oraz do złożenia przyrzeczenia według roty: ,,Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożony przeze mnie wykaz majątku jest prawdziwy i zupełny.”. Wykaz majątku składany jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Wyjawienie majątku przed sądem

Jeżeli w konkretnym przypadku zrealizowane zostały przesłanki określone w art. 913 § 1 k.p.c., wierzyciel uprawniony będzie do złożenia do sądu wniosku o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku. Wniosek taki powinien został złożony do sądu rejonowego miejscowo właściwego, według miejsca zamieszkania lub siedziby dłużnika. Po skutecznym złożeniu wniosku, sąd wyznacza termin posiedzenia, zobowiązując dłużnika do stawienia się w tym terminie w sądzie i złożenia wyjawienia majątku. Oczywistym jest, że niejednokrotnie dłużnicy chcąc uniknąć odpowiedzialności nie pojawiają się w sądzie w wyznaczonym terminie. Nie oznacza to jednak, że dłużnikowi zawsze uda się uchylić od nałożonego prze sąd obowiązku. Zgodnie z art. 916 § 1 k.p.c. jeżeli dłużnik bez usprawiedliwionej przyczyny nie stawi się do sądu w celu złożenia wykazu lub przyrzeczenia albo stawiwszy się wykazu nie złoży lub odmówi odpowiedzi na zadane mu pytanie albo odmówi złożenia przyrzeczenia, sąd może skazać go na grzywnę lub nakazać przymusowe doprowadzenie oraz może zastosować areszt nieprzekraczający miesiąca. W razie wykonania czynności przez dłużnika lub umorzenia postępowania grzywny niezapłacone do tego czasu ulegają umorzeniu.

Wyjawienie majątku przed komornikiem

Złożenie przez dłużnika wyjawienia majątku umożliwi wierzycielowi, pod warunkiem że dłużnika posiada jakikolwiek majątek mogący podlegać zajęciu w toku postępowania egzekucyjnego, przekazanie komornikowi sądowemu informacji, które mogą przyczynić się do zaspokojenia roszczenia wierzyciela. Jednakże wszczynając postępowanie w przedmiocie wyjawienia majątku należy liczyć się z tym, że dłużnik nie wskaże żadnego majątku. W takiej sytuacji przepisy umożliwiają wierzycielowi ponowne wystąpienie z wnioskiem o wyjawienie majątku. Zgodnie z art. 918¹ k.p.c. dłużnik, który złożył przyrzeczenie lub do którego zastosowano środki przymusu, obowiązany jest do złożenia nowego wykazu i przyrzeczenia na żądanie tego samego lub innego wierzyciela, gdy od złożenia przyrzeczenia lub wyczerpania środków przymusu upłynął okres jednego roku. Roczny okres pomiędzy kolejnymi wnioskami o wyjawienie majątku dłużnika daje nadzieję, że dłużnik w tym czasie uzyskał majątek, który będzie mógł podlegać zajęciu w toku postępowania egzekucyjnego.

Należy również mieć na uwadze, że wniosek o wyjawienie majątku dłużnika nie jest wolny od opłat sądowych. Zgodnie z treścią art. 70 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych opłata sądowa od wniosku wynosi 200 zł.

Tym samym, Pan Wojciech chcąc zwiększyć swoje szanse na odzyskanie należnych mu od dłużnika środków pieniężnych, winien skierować wniosek o wyjawienie majątku dłużnika do właściwego miejscowo sądu rejonowego.