Usprawiedliwienie nieobecności świadka z powodu choroby w postępowaniu cywilnym – zaświadczenie od lekarza sądowego

W dzisiejszym wpisie postaramy się Państwu przybliżyć temat usprawiedliwienia nieobecności świadka z powodu choroby w postępowaniu cywilnym. Otóż podstawowym obowiązkiem osoby będącej świadkiem w postępowaniu cywilnym jest osobiste stawiennictwo na wezwanie sądu w wyznaczonym miejscu i czasie stosowanie do otrzymanego wezwania.

Podkreślenia wymaga, że niewykonanie powyższego obowiązku wiąże się z negatywnymi skutkami dla takiego świadka, o których jest on uprzedzany przez sąd w kierowanym do niego wezwaniu.

Zacznijmy zatem od kar, które mogą zostać nałożone na świadka. Na podstawie art. 274 § 1 k.p.c. w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa świadka sąd w pierwszej kolejności skazuje takiego świadka na grzywnę, która podlega ściągnięciu w drodze egzekucji sądowej na rzecz Skarbu Państwa, a jej wysokość może wynosić nawet do 5000 zł. Jeżeli pomimo ukarania dojdzie do ponownego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa świadka na powtórne wezwanie, sąd skaże wówczas go na ponowną grzywnę, a ponadto może zarządzić jego przymusowe sprowadzenie przez funkcjonariuszy Policji. Świadkowi przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie sądu o skazaniu na grzywnę lub zarządzeniu przymusowego doprowadzenia w terminie tygodniowym od daty doręczenia odpisu postanowienia sądu.

Warto pamiętać, że niezależnie od możliwości zaskarżenia postanowienia sądu, zgodnie z art. 275 k.p.c. świadek w ciągu tygodnia od daty doręczenia mu postanowienia skazującego go na grzywnę lub na pierwszym posiedzeniu, na które zostanie wezwany, może usprawiedliwić swe niestawiennictwo. W razie usprawiedliwienia niestawiennictwa sąd zwolni świadka od grzywny i od przymusowego sprowadzenia. Warunkiem skorzystania przez świadka z powyższego dobrodziejstwa jest przedstawienie przez świadka stosownego usprawiedliwienia.

Warto pamiętać, że jeżeli świadek już po otrzymaniu wezwania na przesłuchanie wie, że nie będzie mógł stawić się na wezwanie sądu, powinien od razu usprawiedliwić swoją nieobecność, możliwe będzie wówczas uniknięcie kary porządkowej. Praktyka pokazuje, że najczęstszym powodem uniemożliwiającymi świadkowi przybycie na przesłuchanie w terminie wskazanym w wezwaniu jest nagła choroba lub inne problemy ze zdrowiem. Jeżeli niemożność stawiennictwa świadka wynika z jego stanu zdrowia, wówczas dla usprawiedliwienia konieczne jest przedstawienie zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego. W tym celu niewystarczające będzie zwolnienie pochodzące od lekarza rodzinnego lub zaświadczenie pochodzące od innego lekarza, jeżeli nie będzie on jednocześnie lekarzem sądowym. Jak wynika bowiem z art. 214[1] § 1 k.p.c. usprawiedliwienie niestawiennictwa z powodu choroby stron, ich przedstawicieli ustawowych, pełnomocników, świadków i innych uczestników postępowania, wymaga przedstawienia zaświadczenia potwierdzającego niemożność stawienia się na wezwanie lub zawiadomienie sądu, wystawionego przez lekarza sądowego.

W chwili obecnej kwestie uzyskiwania odpowiednich zaświadczeń reguluje ustawa z dnia 15 czerwca 2007 roku o lekarzu sądowym (dalej ustawa), której wejście w życie wraz z rozporządzeniami wykonawczymi wprowadziło jednolite zasady usprawiedliwiania nieobecności uczestników postępowań.

Jak wynika z powyższej ustawy lekarz sądowy to lekarz, z którym prezes sądu okręgowego zawarł umowę o wykonywanie czynności lekarza sądowego na obszarze właściwości danego sądu okręgowego. Co istotne lekarzem właściwym do wystawienia zaświadczenia jest lekarz sądowy objęty wykazem lekarzy sądowych dla obszaru sądu okręgowego właściwego dla miejsca pobytu uczestnika postępowania. Oznacza to, że świadek zamieszkujący przykładowo w Wieliczce, a wezwany na rozprawę przed sądem w Poznaniu, nie musi korzystać z pomocy lekarza sądowego z wpisanego na listę przy sądzie okręgowym w Poznaniu, lecz może udać się do lekarza sądowego z obszaru sądu okręgowego w Krakowie. Kolejnym ułatwieniem dla świadka przy uzyskiwaniu zaświadczenia jest możliwość przeprowadzenia badania i wydania zaświadczenia przez lekarza sądowego w miejscu pobytu świadka, w razie gdyby jego stan zdrowia stanowił przeszkodę w osobistym przybyciu na badanie.

Co do zasady wydanie zaświadczenia przez lekarza sądowego poprzedzone jest przeprowadzeniem badania, jednak w przypadku pobytu świadka w szpitalu lub hospicjum stacjonarnym lekarz sądowy może wydać zaświadczenie na podstawie udostępnionej dokumentacji, bez konieczności osobistego badania takiego świadka. Przyczynę odstąpienia od osobistego badania lekarz sądowy każdorazowo zobowiązany jest wskazać w zaświadczeniu.

Artykuł 18 ustawy oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 stycznia 2008 r. w sprawie wynagrodzenia przysługującego lekarzowi sądowemu i trybu finansowania tego wynagrodzenie oraz zwrotu kosztów dojazdu, a także wzoru zestawiania wystawionych zaświadczeń regulują kwestie wynagrodzenia należnego lekarzowi sądowemu. Z punktu widzenia świadka zainteresowanego uzyskaniem stosowanego zaświadczenia kluczowe znaczenie ma fakt, że nie jest on zobowiązany do uiszczania opłaty za wydanie zaświadczenia. Wprawdzie lekarzowi sądowemu za każde wydane rzetelnie zaświadczenie przysługuje wynagrodzenie w wysokości 100 zł, a w razie konieczności dojazdu przysługuje mu także zwrot kosztów, to jednak koszty te finansowane są z budżetu państwa.

Wskazać przy tym należy, że koszty związane z wydaniem zaświadczenia przez lekarza sądowego stanowią składnik wydatków w rozumieniu ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a tym samym podlegają one rozliczeniu w orzeczeniu kończącym sprawę.