Tato, nic Ci się po mamie nie należy – wyłączenie małżonka od dziedziczenia.

Pani Anna wniosła do sądu pozew o rozwód. Domagała się orzeczenia przez sąd rozwiązania małżeństwa z winy swojego małżonka, ponieważ okazało się, że w trakcie trwania małżeństwa zdradził on żonę i posiada pozamałżeńskie dziecko. Niestety przed zakończeniem postępowania sądowego Pani Anna zmarła, nie pozostawiając po sobie testamentu. Do naszej Kancelarii zgłosili się Pani Ewa i Pan Tomasz – dzieci Pani Anny, z prośbą o udzielenie porady prawnej z zakresu prawa spadkowego. Klienci chcieli dowiedzieć się czy w świetle zaistniałego pomiędzy rodzicami sporu – ich ojciec będzie dziedziczył spadek po żonie. Są oni przekonani, że matka nie chciałaby, aby w spadkobraniu po niej uczestniczył jej małżonek.

Jak stanowi art. 940 § 1 Kodeksu Cywilnego – Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.

Art. 940 k.c. stwarza zatem możliwość wyłączenia od dziedziczenia pozostałego przy życiu małżonka,
jeżeli zachodzą przesłanki w przepisie tym określone. O wyłączeniu małżonka od dziedziczenia decyduje jednak sąd. Legitymacja do wytoczenia powództwa o wyłączenie małżonka od dziedziczenia przysługuje samodzielnie każdemu ze spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem, o którego wyłączenie chodzi, wobec czego zarówno Pani Ewa, jak i Pan Tomasz, mogą samodzielnie wystąpić na drogę postępowania sądowego z pozwem o wyłączenie ich ojca od dziedziczenia po jego małżonce – Pani Annie.

Przyjmuje się ponadto w orzecznictwie, że wytoczenie powództwa na podstawie art. 940 k.c. jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy proces rozwodowy był w toku w momencie otwarcia spadku. Przesłanka zastosowania tego przepisu nie jest zatem spełniona, jeśli zmarły spadkodawca w czasie trwania małżeństwa wystąpił o rozwód, ale w momencie jego śmierci sprawa o rozwód nie była w toku, bo np. powód (późniejszy spadkodawca) cofnął powództwo bądź nie zaskarżył wyroku oddalającego jego powództwo, choćby bezzasadnie (wyr. SN z 12.4.2002 r., I CKN 1345/99, Legalis). W sytuacji gdy małżonek-spadkodawca żądał orzeczenia rozwodu lub separacji bez orzekania o winie lub wyraził zgodę na zaniechanie orzekania o winie, albo też gdy separacja została orzeczona na skutek zgodnego żądania małżonków, wówczas wniesienie do sądu pozwu o wyłączenie od dziedziczenia również nie jest możliwe.
Powództwo, o którym mowa, może być wytoczone w terminie 6-miesięcznym od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie później jednak niż w ciągu roku od otwarcia spadku. Rozpoczyna się on i biegnie dla każdego spadkobiercy oddzielnie.

Orzeczenie o wyłączeniu małżonka od dziedziczenia wywołuje skutki względem wszystkich współspadkobierców ustawowych wyłączonego małżonka (także tych, którzy nie wystąpili z powództwem o wyłączenie).