Raz, dwa, trzy – dziś dziedziczysz po mnie Ty! – czyli o możliwości odwołania testamentu.

„To było dwa lata temu. Córka wyjechała do Szwecji, syn założył własną rodzinę i nie miał dla mnie czasu. Jedyną bliską mi wówczas osobą była sąsiadka Krystyna. Rozżalona postawą moich dzieci udałam się do notariusza, gdzie sporządziłam testament, powołując do całości spadku sąsiadkę Krystynę. Żałuję tej decyzji, chciałabym odwołać testament – jednak nie wiem czy polskie prawo przewiduje możliwość odwołania testamentu”.

Do naszej kancelarii zgłosiła się Pani Janina, która chciałaby unieważnić sporządzony przez nią testament. Twierdzi, że wykazała się ogromną lekkomyślnością, powołując do całości spadku swoją sąsiadkę. Co może w takiej sytuacji zrobić nasza Klientka?

Zgodnie z art. 943 k.c. spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Testament niesie ze sobą skutki prawne dopiero wraz ze śmiercią spadkodawcy. Dopóki więc spadkodawca żyje, może zmieniać jego treść lub odwołać go w całości lub też w części.

Z kolei art. 946 k.c. wskazuje, iż „odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień”.

Przepis art. 946 k.c. określa zatem trzy sposoby odwołania testamentu: 1) sporządzenie nowego; 2) zniszczenie testamentu lub pozbawienie go cech decydujących o ważności czynności mortis causa; 3) dokonanie zmiany postanowień zawartych w modyfikowanym testamencie.

Sporządzenie nowego testamentu

Odwołanie testamentu może nastąpić przez sporządzenie nowego, z wyraźnym postanowieniem o anulowaniu poprzedniej czynności na wypadek śmierci. Jeżeli w testamencie odwołującym zawarto jedynie oświadczenie o odwołaniu poprzedniego testamentu, nie dokonując przy tym nowych rozrządzeń, wówczas zastosowanie znajdą ustawowe reguły dziedziczenia.

Należy zauważyć, że ustawodawca nie wymaga, by forma czynności odwołującej testament była zsynchronizowana z formą, w jakiej został sporządzony testament odwoływany. To zaś oznacza, że nie ma przeszkód prawnych, by np. testament notarialny lub allograficzny został odwołany testamentem holograficznym lub ustnym.

Zniszczenie testamentu lub pozbawienie go cech ważności

Zniszczenie testamentu może polegać na jego podarciu, pocięciu, spaleniu. Pozbawienie zaś cech ważności testamentu może przejawiać się przekreśleniem lub usunięciem podpisów niezbędnych do zachowania formy testamentu. Działaniom tym musi towarzyszyć wola testatora, zmierzającego do odwołania testamentu.

Zmiana postanowień testamentowych

Testator może odwołać poczynione rozrządzenia testamentowe również przez dokonanie odpowiednich zmian, z których wynika wola anulowania dotychczasowych postanowień testamentowych. Tego typu zmiany odnoszą się zasadniczo do poszczególnych postanowień, co powoduje pozostawienie w mocy rozrządzeń nieobjętych odwołaniem.